جمعه، ۱۰ فروردین ۱۴۰۳,۱۶:۲۴
 

۸۰ دقیقه با آلفرد یعقوب زاده

تارنمای عکاسی از ایران . آلفرد یعقوب زاده یک ایرانی است. متولد ۱۳۳۷٫ در جهان کسی نیست که روحش با عکاسی پیوندی خورده باشد و او را نشناسد.هر چند عکاسی را به صورت تجربی آموخته است اما « اصغر بیچاره » را استاد و بزرگترین مشوق خودش در عرصه این هنر می شناسد.

کشوری نیست که با بحران و جنگ مواجه شده باشد و حضور آلفرد را در خاک خود حس نکرده باشد. از لبنان و فلسطین گرفته تا رومانی و یوگسلاوی و آلمان شرقی و… همه جا حضور پررنگی داشته است. او اعتقاد دارد که در عرصه عکاسی خبری باید بی طرف بود و تنها به عنوان یک ناظر به عکاسی از صحنه ها و سوژه های خبری پرداخت.یعقوب زاده رسالت عکاسی خبری را همین می داند.

عکسهای او از روزهای آغازین انقلاب اسلامی ایران برای تاریخ انقلاب و این سرزمین، اسنادی به یادماندنی هستند. در جنگ ایران و عراق در یگان کماندویی ستاد جنگهای نامنظم، همراه شهید دکتر مصطفی چمران حضور مؤثری در ثبت تصاویرعکاسی داشته است و دکتر را اسطوره ای از اخلاق و رفتار می شناسد. در حال حاضر با همسر و ۳ فرزندش در فرانسه زندگی می کند و برای آژانس عکس فرانسوی«SIPA PRESS» کار می کند.

آلفرد یعقوب زاده برای چون منی که نزدیک به ۳ دهه از عمر خود را دستی بر قلم و نگارش برای مطبوعات و نیز ثبت تصاویر و عکسهای خبری داشته و در این میان سالیانی را در جنگ ایران و عراق در کسوت پرافتخار رزمنده گذرانده ام ، قبل از آنکه یک عکاس موفق خبری خصوصاً در جنگهای مختلف باشد، یک انسان با اخلاق، صبور، ژرف نگر و متواضع است.

گفت وگوی تلفنی من با او حدود ساعت ۹ شب وقت ایران ودر تاریخ بیست وهشتم مهرماه زمانی که مشغول پخت و پز و صرف شام در خانه اش هست صورت می گیرد و در این دقایق تمام تلاشم بر این بود تا این گپ و گفت، جنبه تخصصی به خود نگیرد تا کمکی شده باشد برای درک بهتری از واقعیات زندگی و روحیات یک عکاس خبری.

اجازه بده قبل از پرداختن به دوران پر ماجرای تو در عکاسی خبری که حالا تمام زندگی ات را در اختیار خود گرفته است، از روزهای آغاز عکاسی ات شروع کنم.

چه اتفاقی افتاد که « آلفرد یعقوب زاده» عکاس شد؟

- سالهای ۵۷-۱۳۵۶ من در ایران دانشجوی رشته معماری داخلی بودم. سال سوم هنرستان هنرهای زیبا بودم که مصادف شد با روزهای شکل گیری انقلاب در ایران ، و کشورحال و هوای مخصوص همان ایام را داشت و مخصوصاً تهران که هر روز تظاهرات و شور اقبالهای مردمی را به خود می دید.همه جا صحبت از امام خمینی بود. عکس ایشان در میان مردم خیلی کم بود. یادم هست که بسیاری مواقع بعضی ها عکس آقا را می آوردند تا من نقاشی کنم، چون نقاشی ام خوب بود.

یک روز حوالی تالار رودکی که در خیابان بودم و تظاهرات را نگاه می کردم و محو تماشای شور و حال مردمی شده بودم چشمم به چند تا عکاس افتاد که داشتند این صحنه ها را عکاسی می کردند و این برای من خیلی جالب بود که به این شکل هم می توان همراه مردم بود و نقشی را ایفا کرد و همین موضوع، استارت و انگیزه ای شد که رفتم به سمت عکاسی و دوربین، و همان زمان درس را رها کردم.

و «اصغر بیچاره» کجای این ماجرا قرار داشت؟ از زبان خودت بشنویم بهتر است .

- ما همسایه «اصغر بیچاره» بودیم. مادرم وقتی دید که من خیلی به عکاسی علاقمند شده ام و بر این موضوع اصرار دارم یک روز مرا برد پیش اصغر و گفت:«این تحویل تو، هر جا رفتی با خودت باشه . خلاصه هواشو داشته باش…»

بعدش هم رفتیم یک دوربین کانن خریدیم به قیمت ۵۰۰ تومن و این شد که اولین صحنه های پرشور انقلاب مردمی را شروع کردم به عکاسی کردن و بعد می آمدیم با اصغر، این عکسها را ظهور و چاپ می کردیم و او روی عکسهایم نظر می داد و تشویقم می کرد و انگیزه و علاقه من بیشتر می شد.می توان گفت که «اصغر بیچاره» استاد من هست و خیلی به گردن من حق دارد.

* پس شاید بتوان گفت اتصال تو با عرصه عکاسی خبری در همین ایام شروع شد. یعنی روزهای شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران . AP چطور؟ آیا در همین ایام وارد شدی؟

- AP رو هم با عکسهای تسخیر سفارت آمریکا مرتبط شدم البته در آن زمان برای بعضی نشریات مثل مجله «زن روز» و «بانوان» هم کار می کردم.اما تا قبل از این همکاری و ارتباط رسانه ای، بیشتر به خاطر علاقه و دل خودم عکاسی می کردم. ۳۰ سال بعد هم «فیگارو» و نشریه نشنال ژئوگرافی ” بمناسبت سی امین سالگرد انقلاب ایران تعدادی از عکسهای انقلاب مرا خریداری کردند.

* چطور شد به عکاسی جنگ پرداختی، آن هم در ستاد شهید چمران ؟ به هر حال نیروهای دکتر، افراد خاصی بودند؟

- می توانم بگویم بخش مهم و پرخطری از زندگی ام در جنگ ایران و عراق گذشت.

یک روز ظهر که از عکاسی آن سالهای اولیه انقلاب به خانه برگشته بودم. تو حیاط خانه مان نشسته بودیم و ناهار می خوردیم که به یکباره صدای انفجار شدیدی را شنیدیم و متوجه شدیم که مهرآباد بمباران شده و جنگ شروع شده.

مدتی بعد رفتم پیش آقای بازرگان که آن موقع مدیر روزنامه میزان بود وعکسهایی که از انقلاب داشتم نشانش دادم و گفتم: می خواهم بروم برای عکاسی جنگ به خرمشهر، یک کارتی، مجوزی، چیزی بدهید که بتوانم بروم. ایشان هم گفت فقط می توانم معرفی ات کنم به دکتر چمران در ستاد جنگهای نامنظم و بعد خودش تماس گرفت با دکتر و مرا معرفی کرد.به هر بدبختی بود خودم را رساندم به خرمشهر. آنجا گفتند دکتر اهواز است. برگشتم اهواز و دکتر را در ستادش پیدا کردم و خودم را معرفی کردم…

* دکتر را چطور دیدی ؟ به لحاظ شخصیت و خصوصیات اخلاقی اش . قطعاً متوجه شده ای که خودش هم علاقه زیادی به عکاسی داشت.

- آره. دکتر آدم بسیار خوش اخلاقی بود.انسان دوست بود.

متعهد و حتی شوخ. به عکاسی خیلی علاقه داشت. عکس هم می گرفت. دست و پاگیر من نبود، هنر را می فهمید و این مجموع خصوصیاتش خیلی سریع مرا جذب کرد و بیشتر علاقمند شدم که با او کار کنم. (باخنده) فکر کنم او هم از آدم کله خری مثل من خوشش آمد که اجازه داد باهاش کار کنم.به هر حال جای پرخطری بود. خیلی خیلی پرماجرا. اکثر نیروهایش شهید می شدند. خیلی از آنهایی هم که با هم بودیم شهید شدند.

تا موقع شهادت دکتر چمران در ستاد جنگهای نامنظم بودم. البته هنگام شهادتش نبودم. در منطقه دیگری بودم. اما برای تشییع جنازه دکتر به هر شکلی بودم خودم را رساندم تهران و مراسم تشیع را هم عکاسی کردم.

* پس حدوداً تا سال ۶۲ جنگ ایران و عراق … و بعد؟

- بعد از شهادت دکتر، دیگر خیلی علاقه ای به ادامه کار در ایران نداشتم.رفتم پاریس تا برای آژانسهای خبری آنجا کار کنم. وضعیت خوبی نداشتم. بی پول بودم. حتی تا مدتی شبها را در خیابان می خوابیدم.بعد آژانس «گاما» عکسهای انقلاب و جنگ مرا دید و خیلی خوششان آمد. گفتند بیا و عکاس ما بشو و برو لبنان را عکاسی کن. که این اتفاق حدوداً اواخر سال ۱۹۸۳ بود.رفتم لبنان آن موقع جنگ یاسر عرفات و حافظ اسد بود که سال ۱۹۸۳ عرفات شکست خورد و تبعید شد.

* ماجرای آن اتهام و سرقت عکس و بازداشت شدن و… چی بود؟آیا این اتفاق در همین سالهای حضورت در لبنان رخ داد؟

- سال ۱۹۸۵ نیروهای «امل» و «حزب ا…» یک هواپیمای آمریکایی را گروگان می گیرند و تعدادی از خبرنگاران و عکاسان برای پوشش خبری می روند آنجا.آن موقع من برای «نیوزویک» کار می کردم.

در همین ماجرای گروگانگیری ، یک عکاس لبنانی عکسی از کشته شدن یکی از آمریکاییها توسط یکی از نیروهای «امل» می گیرد که این یک عکس خاص بود و متأسفانه در «نیوزویک» اشتباهاً با نام من چاپ می شود و مشکلات سیاسی بوجود می آورد که منجر به بازداشت من می شود و در این میان آن عکاس لبنانی هم شکایت می کند و مرا متهم می کند که عکس او را سرقت کرده ام.به هر حال بعد از مدت کوتاهی متوجه می شوند که اشتباه شده و موضوع حل می شود و معذرت خواهی می کنند.

* و بعد از لبنان و ماجرای عرفات؟

- فلسطین.با شروع حرکت انتفاضه به فلسطین رفتم که این پروژه ۱۷ سال طول کشید. البته در این میان ، کشورهای مختلف و جنگهای دیگر را هم عکاسی می کردم. مثل بحرانهای اروپای شرقی- افغانستان- جنگ خلیج فارس و… اما این داستان فلسطین چیز دیگری است.

* امروزه آلفرد یعقوب زاده پس از گذشت سالهای دراز در عرصه عکاسی خبری، جایگاه فتوژونالیسم در جهان را چگونه می بیند؟ آیا فکر نمی کنی یک جورایی با افت هایی مواجه شده ایم؟

- ببین سید حمید ، امروزه ارتباطات خیلی زیاد و آسان شده. مردم خودشان عکاس شده اند. حالا دیگر دوربینهای کامپکت و دیجیتال، موبایلهایی با قابلیت عکاسی نسبتاً خوب، اینترنت و… همه و همه دست به دست هم داده اند و موجب شده اند تا کمتر اتفاقی از دیدگاه خبری رخ دهد و منعکس نشود.در انقلاب مصر ، مردم اکثراً دوربین دستشان بود. همین الآن در سوریه، مردم خودشان به رسانه ها عکس می دهند. فتوژورنالیسم واقعاً عوض شده، الآن نسبت به گذشته، بیشتر، فقط آسوشیتدپرس و رویترز هستند که مطرح هستند.

اینها یک پدیده طبیعی است که با رشد تکنولوژی و ارتباطات بوجود آمده مثل بسیاری از چیزهای دیگر که در کنار این رشد تکاملی، با ضررها و استفاده هایی همراه بوده است.

* فتوژورنالیستها چطور؟ آیا این تکنولوژی و فرآیند گسترده ارتباطات، خودت را محدود نکرده است؟

- نمی شود گفت نه، اما بعضی مواقع باید سریع تصمیم گرفت و این خودت هستی که باید انتخاب کنی. شرایطی پیش می آید که باید از جانت هم بگذری، اگر بخواهی در راحتی و آسایش و آرامش گذران کنی، در همان جایی که هستی اسیر می شوی و جلوتر نمی روی. تو نگاه کن وقتی در افغانستان، چند ماه با مجاهدین زندگی کنی و نتوانی حمام بروی ، در کوه و دره ها سرگردان باشی و با غذایت خاک بخوری…اینها چیزهایی هست که تکنولوژی نمی تواند خلأ کاری تو را به راحتی پرکند.

نمی شود یک سوژه را برای تمام عمرت به مردم معرفی کنی. باید سراغ سوژه های متعدد و متنوعی رفت تا بتوان حرفه ای شد. البته من قبلاً هم گفته ام، در خیلی از کشورها مثل هند و نیکاراگوئه و مکزیک و… خیلی از عکاس های خبری هستند که برخلاف من دوست دارند در کشورشان بمانند و این یک اعتقاد و سلیقه شخصی و یک انتخاب است. اما من این انتخاب و اعتقاد را ندارم.

عکاس خبری یعنی ذهن جستجوگر وبی طرف و واقعیت گرا و این هنوز هم می تواند در کنار تکنولوژی کار خودش را انجام بدهد.

* آیا در قانون کشورها تعریف مدونی برای جایگاه فتوژورنالیستها وجود دارد؟

- خب البته در کشورهای اروپایی و آمریکایی که بیشتر ادعای دموکراسی دارند، این بحث آزادی مطبوعات در قانون اساسی شان پیش بینی شده است هر چند بعضاً دیده شده که کوتاهی هایی می شود. اما کشورهایی هم هستند که با این مسأله مشکل دارند و کارکردن خیلی راحت نیست.

مثلاً در درگیری های اسرائیل و فلسطین جایگاه مطبوعات و آزادی عمل رسانه ها تعریف شده است. حتی در همین درگیریهای فرانسه یا مردم هم این قانون وجود دارد چون آنها هم پیرو دموکراسی هستند.

اما کشورهای زیادی هم هستند که نسبت به این قضیه حساس هستند و سخت گیری هایی دارند. این بستگی به فرهنگ و نگرش کشورها و دولتها با این قضیه دارد. مثلاً «امل» در لبنان با عکاسها خوب بود. در افغانستان هم «مجاهدین» با عکاسها خوب بودند.معمولاً در کشورهایی که تابع دموکراسی نیستند آن جناحی که در نقطه ناتوانی و ضعف قرار دارد ارتباطش با رسانه ها خوب است.خود من در درگیری های پاکستان عکاسی می کردم و مشکل چندانی هم نداشتم اما در پنج سال پیش در مصر اجازه ندادند عکاسی کنم حتی در همین انقلاب مصر ابتدا نگذاشتند عکاسی کنم. با دسته کلنگ کتکم زدند. ۱۰ سال پیش در ترکیه در مرز عراق هم بازداشت شدم.

به نظر من دولتها باید بپذیرند که یک عکاس خبری، در موضع بی طرفی هست و فقط رسالتش را انجام می دهد. برای من فضاهایی بوجود آمده که حتی فکر کرده اند جاسوس هستم و مدام باید ثابت می کردم که جاسوس نیستم.

* من فکر می کنم بتوان از تو به عنوان بخشی از تاریخ مصور جنگهای جهان مخصوصا در دو دهه گذشته نام برد. از تلخ و شیرینی هایش بگو – (باخنده) سعی می کنم زندگی را سخت نگیرم. برای همین همه اش یک جورایی شیرین بوده حتی روزهایی که واقعاً برایم سخت می گذشته است.

زمانی در درگیری های «چچن» سخت مجروح شدم و مدت زیادی تو برفها افتاده بودم .از یک طرف خونریزی و درد بسیار شدید و از طرفی سرما و برودت هوا آخرین نفسهایم را می گرفت و کسی هم مرا نمی دید تا کمکم کند.

تا اینکه بالاخره رزمنده های چچنی پیدایم کردند و مرا به دوش گرفتند و تا مسافت طولانی پیاده آوردند تا به ماشین رسیدیم و از آنجا برای رسیدن به نزدیکترین بیمارستان مرا بردند طرف مرز «اینقوشی» که تحویل بدهند و آنها مرا ببرند بیمارستان. این نیروهای «اینقوشی» از «چچنی ها» خوششان نمی آمد تا ما را دیدند شروع کردند به تیراندازی. دوباره درگیری شروع شد و باز مرا انداختندم روی زمین.تا مدتی درگیر بودند تا اینکه آنها فهمیدند مجروح آورده اند و آتش بس کردند و مرا تحویل گرفتند و فرستادند بیمارستان. و این روز، روز بسیار سختی برای من بود.

* در تمام این سالهای عکاسی خبری چند بار مجروح شده ای؟

- یکبار در لبنان بود که در درگیری های بوجود آمده با «امل» با ترکش نارنجک مجروح شدم- یکبار همین چچن بود که تیر خورد زیر شکمم.- در مصر هم که با گلوله تفنگ شکاری ساچمه زنی زدند تو سرم.- در همین انقلاب مصر هم که هواداران مبارک با آجر به سرم زدند.- بقیه اش هم که چیزای مهمی نبوده یا با دسته کلنگ بوده یا با مشت و از این جور چیزها…

* این مجروحیت ها، نبودن های طولانی، دوری، کتکها… همسرت شاکی نیست؟

- اتفاقاً یکی از مشوقهای اصلی من برای ادامه کار، همسرم است. من خیلی وقتها با نظر او عکسهایم را انتخاب می کنم. واقعاً روحیه می دهد.

* جنگ خلیج فارس تو را یاد چه چیزی می اندازد!!؟

- (با خنده) منظورت پسرم «رافائل» هست ؟

* دقیقاً. کامل تر توضیح بده .

- خب من به اقتضای کارم در جنگ خلیج فارس بودم. همسرم هم که باردار بود و اتفاقاً موعد زایمانش فرا رسیده بود و مرحوم کاوه و فرنود برده بودنش بیمارستان. وقتی برگشتم پسرم سه ماهه شده بود. الآن هم که مردی شده و ۲۱ سالشه و دانشجوی تاریخ است و علاقمند به عکاسی.

* و آن دو فرزند دیگر؟

- نه متأسفانه، هنگام تولد آنها هم نبودم. تولد پسر دومم «ایوان» در جنگ انتفاضه فلسطین بودم. الآن ۱۷ سالشه. تولد پسر سومم «سباستین» هم در درگیری های چچن بودم که الآن ۱۶ سالش هست.

* «ایوان» و «سباستین» با اختلاف یک سال؟

- (باخنده) پسر سومی را چون در چچن مجروح شده بودم و دکترها احتمال می دادند که دیگر بچه دار نشوم. عجله ای شد.

اگر شاه بودم الآن سه تا شاهزاده داشتم. (باخنده)

* اما به عنوان آخرین سؤال، خیلی جالب هست که تعریف و آن حس درونی تو را به عنوان یک عکاس خبری برای شنیدن بعضی کلمات بشنویم :

* جنگ – خرابی- باعث تأسف و بدبختی. در هیچ کجا نباید باشد. لعنت به جنگ

* عشق – همیشه خوب و انرژی بخش. برای هر کاری

* شهرت – مثل یک اسلحه است با گلوله. بستگی به آدمش دارد. چیز جالبی نیست. می تواند خطرناک باشد.

* همسر – خیلی دوستش دارم. بیست و هفت سال بخوبی با من مدارا کرد.

* و فرزند… – به قول ما ایرانی ها هدیه خداوند است. من هم همیشه ایرانی ام با همان تمدن ایرانی و با همان غذاهای ایرانی چلو خورشت و قیمه و قرمه سبزی.

گفتگو: سیدحمید هاشمی

تارنمای عکاسی از ایران -
۲۱ آذر ۱۳۹۱ ۲۲:۴۶
شماره : ۲۶۸

اظهار نظر


نام فرستنده:
پست الکترونیک: *  
نظر: *
 
تعداد کاراکتر باقیمانده: 500  


کلیه حقوق این صفحه متعلق به "تارنمای عکاسی از ایران" می باشد. استفاده از عکس ها و مطالب، تنها با ذکر نام مولف و عنوان این تارنما بلامانع است. Copyright ©2014 PHOTOGRAPHYOFIRAN.COM . All Rights Reserved .